ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ 1
τοῦ Κωνσταντίνου Γανωτῆ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ὁ Θεὸς τὸν κόσμον ὅλον ἄψυχα καὶ ἔμβια κατεσκεύασε καὶ εἶτα τὸν ἄνθρωπον. Οὕτως ὁ ἄνθρωπος ἐκ πάντων ἤσθιε, μάλιστα δὲ βοτάνας καὶ ὀπώρας.
Ὁ ἥλιος λάμπει ἐπὶ τῆς γῆς καὶ τὰ πάντα θερμαίνει, ὥστε τὰ πάντα διὰ τοῦ ἡλίου θερμαίνονται. Ἐκ τῶν ἀμπέλων οἱ ἄνθρωποι σταφυλὰς λαμβάνουσι καὶ ἐκ τῶν σταφυλῶν τὸν οἶνον παράγουσι. Εἶτα τὸν οἶνον πίνουσι καί εὔθυμοὶ γίνονται καὶ διὰ τήν τοῦ οἴνου ἡδονὴν ᾄδουσι καὶ χορεύουσι.
ΛΕΞΕΙΣ
• ἔμβια = ζωντανὰ
• εἶτα = ἔπειτα
• οὕτω = ἔτσι
• ἤσθιε=ἔτρωγε
( τὸ ρῆμα στὸν Ἐνεστῶτα εἶναι ἐσθίω )
• διὰ τοῦ ἡλίου = μὲ τὸν ἥλιον
• ἐκ τῶν ἀμπέλων = ἀπὸ τὰ ἀμπέλια
• σταφυλὴ = τὸ σταφύλι
• διὰ τὴν...ἡδονὴν = ἐξαιτίας τῆς ἡδονῆς
• ᾄδουσι = τραγουδοῦν
• χορεύουσι = τραγουδοῦν ὁμαδικὰ καὶ χορεύουν
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
1. Τὰ πνεύματα εἶναι σημάδια ποὺ μπαίνουν πάνω ἀπὸ τὸ πρῶτο γράμμα τῆς λέξης ὅταν αὐτὸ τὸ γράμμα εἶναι φωνῆεν
2. Τὰ πνεύματα εἶναι ἡ ψιλὴ ( ἐ ) καὶ ἡ δασεῖα ( ἑ )
π.χ. ἐλπίς, ἀγάπη, ἅγιος, ἥλιος, ὑγρὸς
3. Μερικὲς λέξεις ποὺ παίρνουν δασεῖα εἶναι :
Ἑλλάς, Ἕλληνες, ἑσπέρα, ἕτοιμος, ἥλιος, ἡ (ἄρθρο), ἡμέρα, ἱερός, ἱερεύς, ἱστορία, ὅλος, ὅμοιος, ὁρῶ (=βλέπω), ὁ (ἄρθρο), ὑγρός- καὶ ὅλες οἱ λέξεις ποὺ ἀρχίζουν μὲ υ-, ὥρα, ὡραῖος
4. Οἱ τόνοι εἶναι ἡ ὀξεῖα (ά), ἡ βαρεῖα (ὰ), ἡ περισπωμένη (ᾶ)
5. Τὰ φωνήεντα εἶναι ἑπτά : α, ε, η, ι, ο, υ, ω
6. Οἱ δίφθογγοι εἶναι : αι, ει, οι, ου, υι, αυ, ευ, ηυ
7. Ὑπάρχουν και οι καταχρηστικοὶ δίφθογγοι ποὺ παίρνουν τὸ δεύτερο γράμμα ἀπὸ κάτω : ᾳ, ῃ, ῳ
8. Οἱ δίφθογγοι παίρνουν τόνους και πνεύματα στὸ δεύτερο γράμμα τους
9. Τὰ φωνήεντα ε & ο χαρακτηρίζονται βραχέα ( σύμβολο πάνω ἀπ’τὸ γράμμα ῠ )
10. Τὰ φωνήεντα η & ω καὶ οι δίφθογγοι χαρακτηρίζονται μακρά ( σύμβολο πάνω ἀπ’τὸ γράμμα )
11. Ὅταν οι δίφθογγοι αι & οι εἶναι στὸ τέλος τῆς λέξης χαρακτηρίζονται ὡς βραχεῖς
12. Τὰ α, ι, υ ὀνομάζονται δίχρονα καὶ χαρακτηρίζονται γενικὰ ὡς βραχέα καὶ σπάνια ὡς μακρά, ὅπως νίκη, τιμή, ψυχή, λύπη, κίνδυνος, σφραγίς, βαλβίς. Σὲ αὐτὲς τὶς λέξεις τὰ δίχρονα α, ι, υ εἶναι μακρά, ὅπως ἐπίσης και τὸ ι τῶν ὀνομάτων ποὺ τελειώνουν σὲ -ιτης π.χ. πολίτης.
ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΝΙΣΜΟΥ
1. Ὅταν τονίζονται τὰ βραχέα γράμματα, παίρνουν πάντοτε ὀξεῖα.
2. Ὅταν τονίζεται ἡ πρόπαραλήγουσα, βάζουμε πάντοτε ὀξεῖα π.χ. γήπεδον, φρόνιμος, ὥριμος.
3. Ὅταν τονίζεται ἡ λήγουσα καὶ δὲν παίρνει περισπωμένη, βάζουμε βαρεῖα π.χ. δυνατὸς – εὐχαὶ - λαβὶς
4. Ὅταν ἀκολουθεῖ σημεῖο στίξης ( τελεία, κόμμα, θαυμαστικό, ἐρωτηματικὸ ) ἢ ἄτονη λέξη, τότε ἡ λήγουσα παίρνει ὀξεῖα π.χ. τιμή, - δυνατός.- ἰδέ με
5. Ὅταν παραλήγουσα τονίζεται καὶ εἶναι μακρὰ καὶ ἡ λήγουσα βραχεῖα, τότε ἡ παραλήγουσα παίρνει περισπωμένη π.χ. ἦγε, κῆπος, κῶνος, ὦμος
6. Τὰ ρήματα στὸν Ἐνεστῶτα, ποὺ τονίζονται στὴ λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη π.χ. ἀγαπῶ, δηλῶ.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Τόνισε τὶς παρακάτω λέξεις :
τονος, θερος, χαιτη, λαος τομη βεβαιος, τίμιος, εὐγενεια, τελειος, πιστις, νησος, νησοι, ὡραιαι, τοιχος, διαστημα, εἰρηνη
2. Βάλε τοὺς τόνους καὶ τὰ πνεύματα :
Αγιος ο Θεος, αγιος ισχυρος, αγιος αθανατος · ελεησον ἡμᾶς.
Εις το ονομα του Πατρος και του Υιου και του Αγιου Πνευματος. Αμην.